Alzheimer Nedir?

Normal zihinsel gelişme sonrasında hafıza başta olmak üzere zihinsel ve davranışsal işlevlerin kaybı durumuna demans (bunama) denir.

Alzheimer hastalığı hafıza başta olmak üzere diğer bilişsel fonksiyonlarda kişinin günlük yaşam aktivitelerini olumsuz etkileyecek kadar bozulmadır. Yani her unutkanlık Alzheimer hastalığının belirtisi değildir. Özellikle genç yaş grupta görülen unutkanlıklar dikkat- konsantrasyon eksikliğine bağlı olan psikolojik unutkanlıklardır. Alzheimer Hastalığı demans yapan hastalıklar içinde en sık rastlananıdır. Hatta bu nedenle demanslara halk arasında genel olarak Alzheimer hastalığı da denilmektedir.

Alzheimer Hastalığının Belirtileri Kısaca 4A Belirtisi Olarak Adlandırılan Başlıca Bilişsel Fonksiyon Bozuklukları Şunlardır:

  • Amnezi (önceleri yakın hafızada zamanla uzak hafızada kayıplar)
  • Afazi (kelime bulamama, dolaylı anlatma, tekrarlayıcı ifadeler, konuşma tek düze ve sade hale gelir)
  • Agnozi (nesneleri tanıma ve adlandırmada zorlanmalar)
  • Apraksi (önceden yapabildiği becerilerinde bozulma)

4A Belirtisinin Dışında Diğer Kognitif Özellikler;

  • Görsel uzamsal bozulmalar
  • Hesaplama ve dikkatte bozulmalar (para -matematik- saat hesabında bozulma)
  • Yürütücü işlevlerde bozulmalar
  • Planlama (her gün gittiği bir yolu bulmakta zorlanma)
  • Organizasyon (yapacağı bir işte öncelik sırasını karıştırıp işi yapamama, örneğin yemek yaparken öncelik sırasını bilememe)
  • Yargı (değerlendirme yapamama)

Unutkanlık kişinin günlük hayatını (özel, sosyal, iş hayatını) olumsuz etkiliyorsa bu unutkanlık Alzheimer hastalığı olabilir. Alzheimer hastalığında beyindeki etkilenim yaklaşık 10 yıl kadar önce başladığı için bu hastalarda erken tanı çok önemlidir. Bu hastaların bir kısmı toplumumuzda ‘yaşlı’ olarak ifade edilse de ilerleyen aşamalarda yetişkin bir bebek haline gelen hastaların bakımı da zor olmaktadır. Bu bakım sürecinde yaşlı hastalarda unutkanlığı yaşlılık diye geçiştirmemek önemlidir. Yaşlılık unutkanlığında Alzheimer hastalığındaki gibi günlük hayat olumsuz etkilenmez. Alzheimer hastalığı olan hastada unutkanlık başlangıçta basit (eşyaları koyduğu yeri unutma, kapıyı, ocağı açık unuttuğunu unutma, kapıyı kilitlemeyi unutma, anahtarı kapıda unutma) ve masum unutkanlıklar şeklinde olabilirken zamanla kişinin günlük hayatını olumsuz etkileyen hale dönüşür.  Örnek vermek gerekirse yakın zamandaki olayları ve konuşmaları hatırlamaz. Eskileri hatırlamada sorunu yoktur. Zamanla eşyalarını kaybeder, tekrarlayıcı sorular sorar, eşyaları kullanma becerisinde bozulmalar başlar, para – saat  hesabında  bozulmalar , eskiden çok iyi yaptığı  bir yemeği yapmada zorlanma, tamir gibi beceri gerektiren işlerin nasıl yapıldığını hatırlayamama gibi orta düzeyde unutkanlıklar, içinde  bulunduğu  yeri ve yaşadığı zamanı karıştırma şeklinde oryantasyon bozuklukları, kişilik özellikleri duygulanımında değişiklikler,  zamanla  kişinin hiçbir işi tek başına yapamayacağı hale ilerleyebilen unutkanlıklara  dönüşebilir. Bu durumda kişiler yemek yeme, banyo, tuvalet ve öz bakımında bir başkasına bağımlı adeta bir bebek haline dönüşebilir.

Alzheimer Bulguları Nelerdir?

Alzheimer hastalığında yaş ve aile öyküsü en önemli risk faktörleri olmasından dolayı aile öyküsü olan yaşlılardaki unutkanlıklarda daha alert olunmalıdır. Düşük eğitim düzeyi, zihinsel çalışmalar yapmamak, özellikle tedavi edilememiş kronik hastalıklar ve kafa travması Alzheimer hastalığı için risk faktörleridir. Bunun aksine düşük yağlı diyet, fiziksel egzersiz, zihinsel aktivite, antioksidan tdv, östrojen hormonu Alzheimer hastalığına karşı koruyucu faktörlerdir.

Alzheimer hastalığı evrelendirildiğinde;

Hafif evredeki demanslı hastalarda, iş verimliliğinde azalma ve iş arkadaşları tarafından farkedilen performans düşüklüğü varken;

Orta evredeki hasta ev dışındaki bağımsızlığını artık tümüyle yitirmiştir. Ev dışına çıktığında kaybolmalar başlamıştır.

Ağır evrede; bellekte artık sadece parçacıklar söz konusudur. Ev yaşamında bile bir başkasına bağımlı haldedir.

Alzheimer hastalığı bu nedenle tanı konulur konulmaz tedaviye başlanması gereken önemli bir hastalıktır. Beyinde yıpranmanın başlaması belki onlarca yıl önce başlamış olsa da bu hastalarda erken tedavi hastalığın seyrini yavaşlatma ve hasta yakını yükünü azaltmakta çok önemlidir.

Alzheimer Hastalığı Evreleri;

 

Erken Evre

  • Genellikle hastalığın ilk 2-4 yılı,
  • Sık yakın süreli bellek sorunları,
  • Konu/soru tekrarı,
  • Kendini ifade etmede hafif zorluklar olabilir,
  • Yazma ve alet kullanmada zorluklar başlayabilir,
  • Depresyon gelişebilir,
  • Kişilik değişiklikleri eşlik edebilir,
  • Yeni becerilerin öğrenilememesi,
  • Hastalığı inkar etmesi,
  • Sinirlilik ve aldırışsızlık hali olması,
  • Günlük yaşamda dikkatli gözlemcilerin, fark edebileceği aksamalar dışında ciddi bir sorun yoktur.

Orta Evre

  • Genellikle hastalığın 2-10 yıllık dönemidir,
  • Geçmişteki yaşantıların ve öğrenilmiş bilgilerin yavaş yavaş kaybolmaya başlaması,
  • Problemlerle başa çıkmada artan güçlük,
  • İlerleyen bellek bozukluğu çeşitli alanlarda yaşamı etkiler,
  • Yönelimde bozulma, sebep sonuç ilişkisi kurmada güçlük,
  • Kaybolma riski yüksek,
  • Uyku bozukluğu olabilir,
  • Davranışsal semptomlar daha da belirgin hale gelir ,
  • Günlük yaşam aktivitelerinde yardıma ihtiyaç duyar,
  • Bellek sorunları ve konfüzyon daha da belirgi,
  • Yakınlarını tanımada güçlük,
  • Yeni bilgi öğrenemez,
  • Birkaç basamaklı görevlerde belirgin güçlük (giyinme gibi),
  • Yeni durumlarla başa çıkmada güçlük,
  • Delüzyonlar ve paranoya, yakınlarını suçlama(hırsızlık), olmamış olayları olmuş gibi anlatma (hikaye yazma, hezeyan).

İleri Evre

  • Ortalama 1-3 yıl,
  • Geçmiş ve mevcut zaman karışır, yakınlarını tanıyamaz,
  • İletişim ileri derecede bozulmuştur,
  • Düşmeler olabilir, yatağa bağımlı olabilir,
  • Yutma sorunları, inkontinans,
  • Psikiyatrik semptomlar çok daha belirgin,
  • Tamamen bakıma muhtaçtır, genellikle pnömoni ve diğer infeksiyonlara bağlı kaybedilir.

Alzheimer Hastalığının İlk 10 Belirtisi

  • Unutkanlık
  • Yol bulma sorunları
  • Zaman şaşırma
  • Kelime haznesinin azalması
  • Karar verme sorunları
  • Muhakeme yeteneğinin kaybolması
  • Kişilik ve huy değişiklikleri
  • Çeşitli davranış değişiklikleri
  • Olaylara ilgi azalması
  • Günlük yaşam becerilerini yerine getirmekte güçlük

Alzheimer Tedavisinde Onları Yalnız Bırakmayın!

  • Alzheimer hastaları yaşadıkları unutkanlık ile agresifleşebilir, iletişiminizi korumaya çalışın.
  • Alzheimer hastalığı ilerledikçe artan sorunlara karşı hazırlıklı olun, gerekirse destek alın.
  • Alzheimer hastası ile iletişim kurarken doğrudan gözlerine bakın ve adını söyleyin.
  • Basit cümleler kurun, ifadeleri talimat haline getirin.
  • Sabırlı ve sevgi dolu olun.
  • Yaşanan garipliklerden hastanın değil hastalığın sorumlu olduğunu unutmayın.
  • Hastanız için evi güvenli hale getirin.
  • Alzheimer hastalarının tat ve koku duyuları zarar görür, bu nedenle evdeki gıdaları siz kontrol edin.
  • Hastanızın ilaçlarını kullandığından ve düzenli uyuduğundan emin olun.
  • Hekim kontrolünü aksatmayın ve umudunuzu kaybetmeyin.