Obezite: Dünyanın En Ölümcül 10 Hastalığından Biri

Türkiye’de obez birey sayısı hızla artmaktadır. Önlenebilir ölümlerin ikinci en önemli nedeni obezitedir ve sebebi de yüksek enerjili beslenmeye bağlı olarak vücutta aşırı yağ birikimidir. Obezite, fazla enerji alımına veya harcanan enerjinin azalmasına bağlı oluşan bir hastalıktır. Özellikle ulaşım, eğlence, üretim ve tarım sektörlerinde teknolojinin gelişmesiyle yaşam biçiminin kolaylaşması sonucu fiziksel aktivitenin azalması ve beslenme alışkanlıklarındaki değişim obezitenin kaçınılmaz hale gelmesine neden olmaktadır. Obeziteyi belirlemede beden kitle indeksi (BKİ) kullanılmakta olup 30 kg/m2 üstünde olanlar obez olarak tanımlanmaktadır.

Obezite Hangi Hastalıklara Etki Eder?

Obezite başta Tip 2 Diabetes Mellitus (şeker hastalığı) olmak üzere, kolesterol yüksekliği, hipertansiyon, kalp hastalıkları, karaciğer yağlanması, polikistik over sendromu, kısırlık, uykuda nefes durması (uyku apnesi), astım, eklemlerde kireçlenme, reflü hastalığı, safra kesesi taşı, pankreas iltihabı, depresyon vb. psikolojik bozukluklar ve özellikle kalın barsak, meme, rahim, böbrek, yemek borusu kanserleri ile ilişkilidir.

Obezite Tedavisi

Doğru ve sağlıklı beslenme aşırı kiloların oluşmasını önlediği gibi sağlıklı şekilde ideal kiloya ulaşmayı da sağlayan etkin bir yöntemdir.

Tıbbi Beslenme Tedavisi

Diyet şeması bireyin yaşına, cinsiyetine, fiziksel aktivite durumuna ve yaşam biçimine uygun olmalıdır. Ayrıca tüm besin gereksinimlerini yeterli ve dengeli bir şekilde karşılamalıdır. Günlük enerji alımı, haftada 0,5-1 kg ağırlık kaybı sağlayacak şekilde yani alması gereken enerjiden yaklaşık 500-1000 kcal daha az olmalıdır. Günlük enerjinin yaklaşık % 12-15’i proteinlerden, % 25-30’u yağlardan ve % 55-60’ı karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Çay şekeri, bal, reçel gibi basit karbonhidratların tüketimi azaltılmalı, tam (kabuğu ayrılmamış) tahıl, kuru baklagiller gibi kompleks karbonhidratların tüketimi artırılmalıdır.

Obezite Tedavisinde Önemli Bir Anahtar: Egzersiz

Sağlıklı bir yaşam sürmenin ve hastalıkları önlemenin en temel kurallarından biri olan fiziksel aktivite obezite tedavisinde de anahtar bir alışkanlıktır.

Egzersiz bireyin kondisyonunu artırmak üzere planlanmış ve yapılandırılmış, özel fiziksel aktivite çeşididir. Maksimum kalp hızı; 220’den yaşın çıkartılması ile bulunur. Maksimum kalp hızının % 40-50’sinin hedef kalp hızı olduğu egzersizler düşük yoğunluklu, % 50-70’inin hedef kalp hızı olduğu egzersizler orta yoğunluklu, % 70-90’ının hedef kalp hızı olduğu egzersizler yüksek yoğunluklu egzersiz olarak tanımlanmaktadır. Makul ve uyulabilecek bir egzersiz programında bir seferde en az 30 dakika sürecek şekilde orta yoğunluklu fiziksel aktivite haftada ortalama 5 defa yapılabilir.

Düzenli Egzersiz Obezite İle Birlikte Birçok Önemli Hastalık Riskini Azaltır

Düzenli egzersiz; hareket esnekliği sağlar, kas gücünü arttırır, kemik erimesini önler, insülin direncini azaltır, bel çevresini azaltır, zayıflamaya yardımcı olur, kolesterole olumlu etki eder, diyabet, hipertansiyon, kalp ve beyin damarı sertleşmesi ve bunun gibi birçok önemli hastalık riskini azaltır. Düzenli egzersiz aynı zamanda bireyin kendisini iyi hissetmesini sağlar.

Davranış Terapisi

Klasik tedavi yöntemlerine ek olarak uygulanan yenilikçi tedavilerde obezite konusunda bireylere yardımcı olmaktadır.

Davranış terapisiyle hastanın yeme ve egzersiz davranışında değişim hedeflenir ve bunun için hastadan bazı becerileri edinmesi istenir. Bu beceriler beslenme eğitimi ve egzersize ek olarak; kendini izleme, hedef belirleme, dürtü kontrolü, davranışsal yerine koyma ve pozitif pekiştirmedir. Bu becerilerin yanı sıra sosyal destek sistemlerinin gözden geçirilmesi ve bilişsel değişiklik de tedavi hedefleri arasında bulunmalıdır.

İlaçlar ve Cerrahi

Daha önce uygulanan tedavi yöntemlerinin yetersiz kaldığı ve beklenen sonucu vermediği durumlarda uygulanan ilaç tedavisi veya cerrahi işlemlerle obezite sorunu ortadan kaldırılabilmektedir.

Obezitenin ilaçlarla tedavisi olduğu gibi cerrahi olarak da tedavisi mümkündür. Obezite ameliyatları; mide hacmini küçültüp gıda alımını kısıtlayarak, alınan gıdaların emileceği bağırsak bölümünü kısaltarak ve/veya bypass ederek ya da her iki yöntemin kombine edilmesiyle kilo vermeyi sağlayan cerrahi tekniklerdir.

Obezite Cerrahisi İçin Gerekli Koşullar Nelerdir ve Kimlere Uygulanabilir?

  • BKİ ≥ 40 kg/m2 olması
  • BKİ ≥ 35 kg/m2 olması ve obezite ile ilişkili tip 2 şeker hastalığı, hipertansiyon kolesterol yüksekliği, uyku apne sendromu vb. en az 1 hastalığın eşlik ediyor olması

Sonuçta, obez bireyin bilinçli bir şekilde tedavi edilmesi ve uzun süreli kilo kontrolünün sağlanabilmesi için alışkanlıkları, yaşadığı çevrenin koşuları, obezitenin gelişim seyri, daha önceki zayıflama girişimleri, psikolojik ve sosyokültürel durumu, diğer hastalıkları ve kilo artışına neden olabilecek ilaçları da göz önüne alınarak uygun bir merkezde takibi önerilir.