Aşı Nedir?
Aşılar, bulaşıcı hastalıklara karşı vücudu önceden hazırlayarak bağışıklık sistemini güçlendiren biyolojik ürünlerdir. Genellikle hastalığa yol açan mikropların zayıflatılmış, öldürülmüş formları veya bu mikroorganizmaların bazı bileşenleri kullanılarak hazırlanırlar.
Vücuda uygulandığında, bağışıklık sistemi bu zararsız materyalleri gerçek bir enfeksiyon gibi algılar ve antikor üretir. Bu sayede vücut, aynı mikroorganizmayla karşılaştığında çok daha hızlı ve etkili şekilde yanıt verir.
Aşılar Neden Hayati Öneme Sahiptir?
Aşılamanın temel amacı; bireyleri bulaşıcı hastalıkların yol açabileceği komplikasyonlardan, sakatlıklardan ve ölümden korumaktır. Ayrıca toplum genelinde yayılımın önüne geçerek salgın riskini azaltır ve toplumsal bağışıklığın gelişmesine katkıda bulunur.
Bu sayede, bağışıklık sistemi zayıf olanlar, çok küçük bebekler ve aşılanamayan bireyler de dolaylı olarak korunmuş olur.
Çocukluk ve Bebeklik Dönemi Aşıları
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen çocukluk çağı aşı takvimi, bebekleri ve çocukları ciddi hastalıklardan korumak amacıyla ücretsiz olarak uygulanır. Takvim doğumla başlar ve ergenlik dönemine kadar devam eder.
Temel Aşılar ve Zamanlamaları:
Hepatit B: Doğumda, 1. ay ve 6. ayda.
BCG (Verem): 2. ayın sonunda.
DaBT-IPA-Hib (Beşli Karma): 2, 4, 6 ve 18. aylarda.
Pnömokok (KPA): 2, 4, 6 ve 12. aylarda.
KKK (Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak): 12 ve 48. ayda.
Suçiçeği: 12. ay.
Hepatit A: 18 ve 24. aylarda.
Td (Difteri-Tetanoz): 13 yaşında pekiştirme dozu olarak.
Özellikli Aşılar ve Önemi
Tetanoz, Difteri ve Boğmaca
Bu üç hastalığa karşı koruma sağlayan karma aşılar, özellikle bebeklik döneminde büyük önem taşır. Tetanoz ölümcül kasılmalara, difteri solunum yolları tıkanıklığına, boğmaca ise şiddetli öksürük krizlerine neden olabilir.
Hamile kadınlara doğum öncesi tetanoz aşısı önerilirken, bebekle yakın temasta olacak erişkinlerin de boğmaca içeren aşıyı yaptırmaları tavsiye edilir.
Çocuk Felci (Polio)
Polio virüsü felce ve kalıcı kas zayıflıklarına neden olabilir. Aşılar sayesinde bu hastalık birçok ülkede tamamen ortadan kalkma noktasına gelmiştir. Hem inaktif (enjeksiyon) hem de canlı (ağızdan) aşı formları bulunur.
Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak
Bu üçlü hastalık grubu, hem bulaşıcılıkları hem de yaratabilecekleri komplikasyonlar nedeniyle önemlidir. Aşı sayesinde hem bireyler hem de hamilelikte doğacak bebekler korunur.
Pnömokok
Zatürre, menenjit, orta kulak enfeksiyonu gibi ciddi hastalıklara neden olan pnömokok bakterisine karşı aşı, bebeklik döneminde yapılır. Riskli bireylerde tekrarlayan dozlar uygulanabilir.
Rotavirüs
Bebeklerde şiddetli ishale neden olan rotavirüse karşı aşı, yaşamın ilk 6 ayında uygulanır. Ağız yoluyla verilen bu aşı, ağır sıvı kayıplarını ve hastaneye yatışları önlemede etkilidir. İlk doz 16. haftadan önce uygulanmalıdır.
Meningokok
Menenjit ve kan zehirlenmesi gibi ölümcül olabilen hastalıklara neden olan meningokok bakterisine karşı geliştirilen aşı, özellikle 1 yaş öncesi dönemde önerilmektedir.
HPV (İnsan Papilloma Virüsü)
Rahim ağzı kanseri başta olmak üzere bazı kanser türlerinin önlenmesinde önemli rol oynar. 9 yaşından itibaren uygulanmaya başlanabilir ve genellikle 3 doz şeklindedir.
Mevsimsel Grip (İnfluenza)
Her yıl sonbahar aylarında yapılması önerilir. Özellikle kronik hastalığı olanlar, yaşlılar, hamileler ve sağlık çalışanları için hayati öneme sahiptir.
Aşı Takvimi Eksiksiz Takip Edilmelidir
Aşılar, bireysel olduğu kadar toplumsal sağlık açısından da büyük önem taşır. Bu nedenle Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği aşı takvimine uyulmalı ve hiçbir doz atlanmamalıdır. Eksik ya da gecikmiş aşılar, bağışıklık düzeyini düşürerek hastalıklara karşı korumayı azaltabilir.
Sağlıklı nesiller için zamanında, eksiksiz ve bilinçli aşılama en etkili korunma yöntemidir.
Kaynak: T.C. Sağlık Bakanlığı Verileri 2025 https://asi.saglik.gov.tr/
